Blog 115 jaar #28: Jan Bak, een voorbeeld voor ons allen

Achter de bar in het supportershome hangt nog altijd een plaquette als herinnering aan een van de meest legendarische leden uit de historie van Excelsior. Net na de oorlog werd Jan Bak in het clubblad zelfs aangeduid als ‘De grootste figuur die onze vereniging tot nog toe heeft gekend’.

Zelf overleefde Bak de oorlog niet. Hij werd op 54-jarige leeftijd doodgeschoten. Dat gebeurde tijdens de razzia’s in Rotterdam, waarbij mannen van 16 tot 40 jaar op grote schaal werden weggevoerd. ‘Door het moordend lood van een Duits machtswellusteling werd hij geveld, doordat hij waarschijnlijk niet had gehoord dat hij werd aangeroepen’, aldus de uitleg in het clubblad.

Dat Jan Bak werd aangeduid als een van de belangrijkste figuren uit de clubgeschiedenis was niet vreemd. Hij was in 1907 lid geworden van Excelsior en ging in het tweede elftal spelen. Daar bleek al snel dat hij over uitzonderlijke kwaliteiten beschikte en hij promoveerde naar het eerste elftal. Daar groeide Bak uit tot aanvoerder en steunpilaar. Ook was hij actief als bestuurs- en commissielid en is hij er in zijn eentje min of meer voor verantwoordelijk dat onze club überhaupt nog bestaat.

In 1918 dacht Excelsior eindelijk te kunnen promoveren uit de derde klasse, maar de beslissende promotiewedstrijden tegen het Amsterdamse Watergraafsmeer gingen jammerlijk verloren. Dit kwam zo hard aan dat verschillende belangrijke leden de club verlieten. Omdat het aantal beschikbare spelers daardoor dramatisch daalde, had het bestuur serieuze plannen voor een fusie met Neptunus.

Nadat dit samengaan door de leden van Neptunus werd goedgekeurd, was het de beurt aan de Excelsiorfamilie. Tijdens een buitengewone ledenvergadering was het Jan Bak die opstond en de volgende, legendarische woorden sprak: ‘Indien deze combinatie doorgang vindt, kom ik niet meer voor Excelsior uit.’ Waarmee het voornemen subiet van tafel verdween.

Dit bevestigt de woorden die de redacteur van het cluborgaan in 1945 noteerde: ‘Jan zei nooit veel, maar als hij wat zei dan was het altijd een goede opmerking, iets in het belang van het geheel. Hij was de bescheidenheid zelve, iemand die zich nimmer op de voorgrond drong, en toch, niettegenstaande dat, met hoofd en schouders boven allen uitstak.’

Onder zijn bezielende leiding ging Excelsior verder. Er werd zelfs een jeugdafdeling opgericht, aangevoerd door zijn broer Jo Bak, die ook voor het eerste elftal van Excelsior speelde. Jan – die op jeugdige leeftijd al werd gehuldigd als erelid van de vereniging – vertoonde zijn laatste kunstje als speler in 1929. Excelsior was inmiddels eersteklasser, maar moest dit zien te verlengen door het spelen van degradatiewedstrijden in een poule met Fortuna en Xerxes. Dat lukte, al liep de aanvoerder van Excelsior aan het einde bijna letterlijk op zijn tandvlees.

In het boekje dat in 1927 verscheen ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van Excelsior, werd ook al een hulde gebracht aan Jan Bak: ‘Door zijn hoogst sportieve opvattingen is hij steeds een voorbeeld voor ons allen geweest; de verpersoonlijking van alle eigenschappen, die in een goed sportman behooren aanwezig te zijn. Hoewel bescheiden van aard, werd steeds door zijn tactisch spel de aandacht op hem gevestigd, en trachten dan ook verschillende clubs, destijds uitkomende in hoogere klasse dan onze vereeniging, hem voor zich te winnen. Dat hij den verleiding dan steeds weerstand wist te bieden, getuigt van zijn groote clubliefde.’

Nadat hij een punt had gezet achter zijn carrière als eerste elftalspeler, kwam hij nog jaren uit voor het tweede en later derde elftal. Toen hij op 10 november 1944 werd doorgeschoten door een Duitse soldaat, was hij 54 jaar oud en nog altijd actief voor de Veteranen van Excelsior. ‘Door zijn onvermoeid werken, zijn grote sportiviteit en zijn goedig karakter was hij niet alleen bij ons, maar ook bij zijn tegenstanders een buitengewoon geziene figuur.’

Zijn uitvaart mocht ondanks de oorlog rekenen op grote belangstelling, ook vanuit de achterban van Excelsior. Onder meer oud international Maarten Grobbe hield een toespraak. In het clubblad stond: ‘Zeer onder de indruk verlieten we de dodenakker, wetend dat wij een goed vriend en trouw kameraad achterlieten. Je kunt je Woudestein haast niet voorstellen zonder zijn sympathieke figuur en gulle lach.’

Op 12 april 1947 werd de kantine van Excelsior, die in 1939 was afgebrand, weer in gebruik genomen. Vrienden van Jan Bak onthulden het blauwe tegentableau als eerbetoon en herinnering aan dit bijzondere lid van de Excelsiorfamilie. Want: ‘Als men de naam ‘Excelsior’ gebruikte, dan was daaraan onafscheidelijk ook de naam van Jan Bak verbonden en omgekeerd was het al net eender.’